Joden

In Nieuwlande zaten 400 Joden ondergedoken.

Hoe verder de oorlog weg ligt, hoe meer onderduikers er in Nieuwlande zaten. Zo lijkt het tenminste wel. In het boek “Hoogeveen monumentaal” lezen we van 400 onderduikers. Zeer bont maakt de officiële Israëlische site van het herdenkingscentrum Yad Vashem het ook. We lezen daar:
A unique instance of collective rescue activity took place in the Dutch village of Nieuwlande. In 1942 and 1943 the village inhabitants resolved that every household would hide one Jewish family or at least one Jew. Given the collective nature of the activity, the danger to the village was small, there was no fear of denunciation since all the village dwellers were partners to the “crime”. All 117 inhabitants of that village were recognized as “Righteous Among the Nations”. Arnold Douwes, the son of a pastor, was recruited for the underground by Johannes Post, a farmer and town counselor in the village of Nieuwlande.
Zo begint de tekst. Het staat er echt, u kunt het allemaal nalezen op een officiële herdenkingssite. En het is aan de andere kant onvoorstelbaar, dat het er staat. Is er nu niemand op Nieuwlande die de moed heeft om de mythe door te prikken? Is de werkelijkheid niet al mooi genoeg geweest? Moeten we nu echt de wereld onzin voorhouden? Doen we daarmee geen afbreuk aan wat er echt voor moois is gebeurd? Hebben echt alle gezinnen in Nieuwlande Joden onder dak gehad? Zijn echt alle 117 inwoners erkend als rechtvaardigen onder de volkeren, ook de NSB’er onder hen? Waren er echt niet meer inwoners toentertijd? Waren er geen mensen in het dorp, die zich neutraal opstelden? Was er echt geen onderscheid in inzet tussen verschillende bevolkingsgroepen in het dorp? Los daarvan: Arnold Douwens is niet gerecruteerd door Johannes Post, Arnold was al lang bezig met verzetswerk, en werd daarom voorgesteld aan Johannes Post door de Hervormde predikant van Hollandscheveld, ds.Volger, die er zelf ook tot zijn nek in zat.
117 rechtvaardigen onder de volkeren, 117 inwoners van Nieuwlande, zegt de site. De Hoogeveensche Courant van 5 mei 2006 kopte: “Israël eert 243 rechtvaardigen in en rond Nieuwlande. Dat zijn er nog veel meer. Onderaan de bladzijde zien we hun namen. Er woonden slechts 2 personen in Alteveer, 4 in Elim, 18 in Hollandscheveld, 21 in Hoogeveen en 2 in Noordscheschut. De krant zegt het heel duidelijk: “Alleen al 197 uit Nieuwlande”.
Feiten geven aan dat dit beeld van geen kant klopt. Laten we eerst eens beginnen bij de 197 mensen uit Nieuwlande, die toch echt in de krant worden genoemd. Daaronder zijn heel wat gezinnen uit Hoogeveen, Elim en Hollandscheveld! Diverse malen werden uit één gezin meerdere personen tot rechtvaardigen uitgeroepen, soms ook alle kinderen. Achterin het boek “Nieuwlande 1940-1945. Een dorp dat zweeg”, van Schonewille, Van der Sleen en Engels, vinden we de huishoudens vermeld waar de onderduikers woonden. Niet iedereen blijkt een Yad Vashem onderscheiding te hebben gehad. In totaal 30 huishoudens woonden dicht bij het huidige Nieuwlande en kregen een Yad Vashem onderscheiding. Verdeel onder hen eens de 400 Joodse onderduikers? Precies, dan zou men er gemiddeld 13 in huis hebben gehad! Waar moesten die blijven, in een arbeiderswoning?
En als 13 Joden normaal was, waarom doen we dan zo moeilijk over Flokstra uit De Weide, die er ook 13 had, en waarvan nu iedereen zegt dat dit toch zo bijzonder was? Natuurlijk waren er verhoudingsgewijs veel Joodse onderduikers in Nieuwlande. Maar laten we het wel bij feiten houden. Volgens ds. Hoogkamp, toentertijd een van de leiders van het verzet in Nieuwlande, ging het in totaal om ongeveer 80 Joodse onderduikers, die ook nog eens meerdere adressen hebben gehad. Los daarvan zaten er ook zat Joodse onderduikers in Elim, Hollandscheveld, Noordscheschut, Nieuw-Moscou en Hoogeveen. En nog op veel meer plaatsen. En dat is prachtig, zo zijn er mensen door de oorlog geholpen die dit anders niet hadden overleefd. Maar laten we er alsjeblieft geen karikatuur van maken. Straks gelooft niemand meer dat er in Nieuwlande écht wat gebeurd is, als de ontwrichting van de cijfers nog langer zo doorgaat.
©Albert Metselaar